اثر محلول پاشی سیلیس در بهبود صفات کمی و کیفی دو رقم چغندرقند(Beta vulgaris L.) در تربت حیدریه

چکیده سابقه و هدف: سیلیس دومین عنصر در پوسته زمین است که می‌تواند نقش مهمی در کاهش اثرات تنش‌های زیستی و غیرزیستی روی گیاهان داشته باشد. این عنصر باعث افزایش مقاومت گیاه به آفات و بیماری‌ها، مقاومت به ورس، افزایش جذب عناصر غذایی (خصوصا نیتروژن و فسفر) و کاهش تلفات آب می‌شود. کاربرد سیلیس بعنوان کود یک ایده نوین در کشاورزی است. بر اساس گزارش محققان، کاربرد سیلیس باعث افزایش عملکرد ریشه، درصد قند ناخالص و عملکرد شکر خالص در چغندر قند شده است. در ایران، راه کارهای افزایش تولید چغندرقند بیشتر متکی بر استفاده از کودهای شیمیایی است که اثرات جانبی زیادی بر محیط زیست و انسان دارد. لذا این آزمایش با هدف بررسی اثر غلظت‌های مختلف کود سیلیس بر صفات کمی و کیفی دو رقم چغندرقند انجام شد. مواد و روش‌ها: این پژوهش در سال 1396 در استان خراسان رضوی، شهرستان تربت حیدریه انجام شد. آزمایش به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. فاکتورهای آزمایشی شامل دو رقم چغندرقند ایزابلا و افسوس و محلول‌پاشی سیلیس شامل غلظت‌های صفر، 3/0، 5/0، 7/0، 0/1، 2/1 و 5/1 لیتر در هکتار بود. محلول‌پاشی در پنج مرحله و از 6 برگی چغندرقند آغاز و هر دو هفته یک‌بار تکرار شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که اثر اصلی سیلیس و رقم بر تمام صفات اندازه‌گیری شده به جز راندمان استحصال شکر معنی‌دار بود (01/0P≤). اما اثر متقابل سیلیس در رقم برای هیچ کدام از صفات معنی‌دار نشد. رقم افسوس در صفات عملکرد ریشه، درصد قند ناخالص، درصد قند ملاس، درصد قند قابل استحصال و عملکرد شکر خالص، برتری معنی‌داری نسبت به رقم ایزابلا داشت. همچنین از نظر میزان ناخالصی‌ها، این رقم میزان سدیم کمتر و نیتروژن و پتاسیم بیشتری در مقایسه با رقم ایزابلا داشت (05/0P≤). با افزایش غلظت سیلیس عملکرد ریشه، درصد قند ناخالص، درصد قند قابل استحصال و عملکرد شکر خالص افزایش نشان داده و میزان سدیم، پتاسیم و نیتروژن مضره در خمیر ریشه کاهش یافت (05/0P≤). عملکرد ریشه و عملکرد شکر خالص در تیمار 5/1 لیتر در هکتار سیلیس به ترتیب 6/22 و 22/39 درصد نسبت به شاهد افزایش داشت. در این تیمار، عملکرد ریشه و عملکرد شکر خالص در رقم افسوس به ترتیب 45/89 و 5/17 تن بر هکتار و در رقم ایزابلا به ترتیب 65/77 و 5/14 تن بر هکتار بود. با توجه به اینکه عملکرد شکر خالص حاصلضرب عملکرد ریشه در عیار خالص (مقدار شکر سفید) است، مهمترین فاکتور از دیدگاه کارخانجات قند محسوب می-شود. نتیجه گیری: به نظر می‌رسد بهترین تیمار برای بهبود صفات کمی و کیفی چغندرقند، غلظت 5/1 لیتر در هکتار سیلیس (کراپسیل) بعد از پنج مرحله محلول‌پاشی (از مرحله 6 برگی، هر دو هفته یک‌بار) در شرایط پژوهش حاضر بود. کلمات کلیدی: سیلیس، عملکرد شکر خالص، عملکرد ریشه، نیتروژن مضره، محلول پاشی برگی